by 
Chánh chủ khảo võ. Rước chiếu thi võ ra sới; bái lạy chiếu vua, chuẩn bị so tài. (Ảnh: Lê Kim Hải)
Theo sử sách ghi lại, trong 143 năm tồn tại, triều Nguyễn tổ chức được 3 khoa thi Tiến sĩ Võ. Các khoa thi Tiến sĩ võ này đều được diễn ra dưới triều vua Tự Đức. Cụ thể là khoa Ất Sửu 1865, khoa Mậu Thìn 1868, và ân khoa Kỷ Tỵ 1869, chọn được 10 vị Tiến sĩ và 22 vị Phó bảng. Các vị Tiến sĩ võ được khắc tên trên bia đá dựng tại sân Võ Miếu (được xây dựng bên cạnh Văn Miếu).
Như vậy, khoa thi cuối cùng về Tiến sĩ Võ cách đây đã tròn 140 năm. Các vấn đề về thể thức, trang phục, nghi trượng, âm nhạc trong nghi lễ thi cử dần dần bị mai một, chỉ còn lại vài trang tư liệu mô tả nội dung thi, thời gian thi, phép thi...
Lễ hội Tiến sĩ Võ được tổ chức tập trung tại không gian từ Phu Văn Lâu đến Nghênh Lương Đình, bắt đầu là đám rước Chiếu chỉ từ Ngọ Môn ra Phu Văn Lâu, và kết thúc là đám rước các vị tân tiến sỹ võ về Duyệt thị Đường để dự yến tiệc.
Theo ông Phan Thanh Hải – Phó Giám đốc TTBTDT cố đô Huế: “ Trong ý tưởng của người tổ chức, không phải phục hồi chân xác một kỳ thi trong lịch sử mà chỉ vận dụng tri thức lịch sử về Hội thí Tiến sĩ Võ để xây dựng thành một Lễ hội dưới hình thức một cuộc chung khảo.”
Do vậy, có một số chi tiết ở những thời điểm khác nhau như các môn thi, ban áo mão, cưỡi ngựa dạo phố phường, vào thưởng yến ở Duyệt Thị Đường...được mang vào lễ hội mang tính biểu trưng nhằm hướng đến cái đích cuối cùng là phục vụ nhu cầu thưởng lãm của đông đảo quần chúng.
Thao diễn binh pháp trận đồ!
Tuy nhiên, chất liệu Võ thuật được đưa vào trong Lễ hội là chất liệu thật. BTC tham vọng tiến tới sự chuẩn xác của các môn võ thuật, với hoài vọng bảo tồn võ truyền thống của cha ông, và nhân đây xiển dương tinh hoa võ cổ truyền của dân tộc.
Bởi vậy, Thủ vai Tiến sĩ Võ là các võ sư danh tiếng ở TP HCM, Bình Định, Quãng Nam, Quãng Bình và TTH. Tham gia các nội dung đối luyện là võ sỹ có uy tín trong làng võ.
Tranh tài!
Các võ sư đã phụ trách các môn phái lớn huấn luyện đao, thương, côn, kiếm... cho 130 võ sinh để đồng diễn dưới màu áo Cẩm vệ binh...
Theo một võ sư danh tiếng tại Huế, các màn biểu diễn võ thuật tại lễ hội thi Tiến sỹ Võ có chất lượng tốt. Tuy nhiên, thời gian biểu diễn ngắn, sàn đấu hẹp, nên có hạn chế trong việc hô diễn những nét đẹp của các môn phái.
Theo sử ghi lại, cuộc thi tiến sỹ Võ kéo dài trong nhiều ngày với rất nhiều nội dung, bởi vậy việc phục dựng gói ngọn trong vòng 2h đồng hồ, chỉ là hô diễn biêu trưng mang tính sâu khấu phục vụ công chúng.
Kỳ Nhân – Đăng Khoa
